Neyin, neden olduğunu bir gerekçe bulup açıklayamazsanız, aydın kişi sayılmazsınız. Her olayın nedenini açıklayacaksınız, ancak açıklama yaparken de ortalığı fazla dalgalandırma-yacaksınız. Kıvrak zekâlı aydın kişi olmanın koşulu budur. *** Örneğin, çocuk her yıl sınıfta çakıyor. Anne sızlanıp durmada, baba küplere biniyor. Bu olayın nedenine en uygun gerekçe nasıl bulunur? Yaşından ötürü bunalım geçiriyor. *** Çocuğun sersem olduğu için değil de, yaşından ötürü bunalım geçirdiğinden tembellik ettiği için sınıfta kaldığı gerekçesi pek bilimsel sayılmaz. Sayılmaz ama anneyle babayı rahatlatır. Sıkışırsan, - Eğitim bozuk efendim, düzen sorunu, dersin, paçayı kurtarırsın. *** Çocuk sınıfta çakınca demek ki anneyle babayı kızdırmadan gösterebileceğiniz iki gerekçe var. Biri: - Yaşından ötürü bunalım geçiriyor. Öteki: - Eğitim bozuk efendim, düzen sorunu... *** Adam her akşam kafayı çekiyor, sonra da, - Kül tablasını niye dökmediniz, yahut, - Neden soğuk değil bu su, diye hır çıkarıp cam...